Het evenwicht in het werk van Hans Ensink op Kemna

Gepubliceerd: What’s up #6 – Rotterdam, mei 2010

In november 2009 opende in galerie Element in Waalre een tentoonstelling van Hans Ensink op Kemna . De galerie is gesitueerd in een modernistisch paviljoenachtig gebouw dat tevens als woonhuis gebruikt wordt. Voor het abstracte werk van Ensink op Kemna is dit gebouw een perfecte omgeving: het werk komt daar wonderwel tot zijn recht. Er zijn parallellen tussen de Amerikaans aandoende modernistische architectuur en het werk van de kunstenaar, dat onder invloed van het constructivisme een abstract-geometrisch karakter heeft.
De schilderijen van de kunstenaar hebben door de tijd een enorme ontwikkeling doorgemaakt: het vroege werk toont een eenvoudige vorm, meer dan eens een verticale as met zijtakken, met een achtergrond in gedempte vaak grijze of donkere tinten. In de tentoonstelling in Waalre toont het werk een gelaagd geometrisch beeld waarin de diverse vormen en kleuren elkaar in een gecompliceerd evenwicht houden. Hierin zijn in een proces van kijken naar en afwegen van vormen en restvormen keuzes gemaakt die uiteindelijk tot werk hebben geleid wat een enorme kracht uitstraalt. De mooie studies in papier die te zien waren tonen daarbij een blik in het proces dat zich afspeelt tijdens het maken van een schilderij: het zijn als door een sjabloon geïsoleerde vormen en kleuren die nauwkeurig in het vlak geplaatst zijn.

Het eerste werk van Ensink op Kemna dat ik bewust zag was een aantal schilderijen bij een tentoonstelling van STROOM in Den Haag in 2005: de “Horizon Pieces”. Het waren prachtige doeken die ondanks hun
abstracte aard duidelijk refereerden aan landschappelijkheid door een atmosferische kleurstelling in horizontale vormen. Associaties met Amerikaanse volkskunst als Porcupine-quilts en Hopi-voorwerpen kwamen op en ik meende ook kleuren uit de woestijn in Texas, Arizona en New Mexico te herkennen: elementen die ik ook in werk van de vroeg-modernistische kunstenaars in de Verenigde Staten zag. Naar aanleiding van deze tentoonstelling bezocht ik de kunstenaar in zijn atelier. Daar bleken zijn activiteiten zich op een breder vlak af te spelen: naast de schilderijen maakt Ensink op Kemna ook locatie gebonden installaties waarin hij zich door de ruimte laat leiden. Deze installaties noemt hij beelden, zoals hij ook schilderijen beelden noemt. In een ruimte maakt hij met latten en papier driedimensionale vormen die elementen in die ruimte abstraheren: een schuin dak, een wandkast, rotzooi op de vloer en tegen de wand. Ook immateriële zaken spelen een rol zoals het licht dat in de ruimte heerst, de kleuren, de perspectieven als je binnenkomt en, zoals in de installatie “Het huis van de gek” uit 2003, de geschiedenis van een ruimte. Hij accentueert deze elementen, maakt er gebruik van of voegt vormen toe. Alles wordt in een proces opgebouwd en tegen elkaar afgewogen, totdat de kunstenaar ziet dat het samengaan van de ruimte en zijn toevoegingen het gewenste effect hebben bereikt en een beeld zijn geworden. De ontwikkeling van dit werk is dezelfde als die bij de opbouw van een schilderij, alleen met beperkte, arme middelen en de gegeven ruimte terwijl het op een doek vorm en kleur in verf betreft die tegen elkaar worden afgewogen binnen een gegeven formaat op een plat vlak.

In de recentere tentoonstellingen van Ensink op Kemna zijn in de schilderijen de horizontale en verticale elementen meer in evenwicht en wordt door bewust gebruik van schilderkunstige elementen nu ook ruimte gesuggereerd. Wellicht is het werken aan beelden in de ruimte en het samenwerken met het collectief (EX)-MÊKH in geselecteerde expositieruimtes hier debet aan. De doeken worden vervaardigd in een langdurig en zorgvuldig proces en toch oogt het werk de laatste jaren minder streng: de grijze en donkere tinten van het vroegere werk maken plaats voor een vrijer gebruik van meerdere primaire en secundaire kleuren waarin naar het ideaal van de kunstenaar nog steeds geen hiërarchie te ontdekken valt.